ÖN SÖZ ve TEŞEKKÜRLER
Torosların Türkçesi kitap haline gelmeden önce uzun yıllar emek harcandı. İşte o dönemde Ahmetler'den sözcük toplayan herkese ve bu çalışmöaya destek verenlere kitabın önsözünde teşekkür edildi. Az ya da çok sözcük derleyerek bu çalışmaya destek verenlerden bazılarının adının yazıldığı ön söz ve teşekkür bölümünü burada yayımlıyoruz.
***
ÖNSÖZ
Hayatımızın ilk deneyimlerini kazandığımız coğrafyanın ilerideki yıllar için üzerimizde çok önemli etkisi var. Bir kere anadilimizle ilgili temel kazanımlarımızı, yaşadığımız dünya ile ilgili ilk algılarımızı burada ediniriz. Kişisel hayat çizgimizi belirleyen davranış ve düşünceler de işte doğduğumuz toprakların izini taşır.
İlk çocukluğum Torosların yamacında, gözlere ve gönüllere uzak kalmış bir köyde geçti. Batı Akdeniz Toroslarında Antalya, Manavgat, Ahmetler Köyü. Her çocuk gibi benim için de çocukluğumun geçtiği yerler anayurdum sayılır.
1500’lü yıllarda Kanuni Sultan Süleyman’ın bir yayla tahsis ettiği Ahmetler’in en az altı yüz yıllık bilinen bir geçmişi var. Kona göçe, Torosların güney yamaçlarında, Güğlen Dağı eteklerinde kurulmuş. Şimdi Akdeniz’e biraz yukarılardan bakan “deniz manzaralı” bir orman köyü Ahmetler.
Bütün Toroslar ise yüzlerce yıl önce Güney Türkistan’ın Horasan bölgesinden göçüp gelen Yörük Türkmen boylarının Anadolu’daki öncülerinin ikinci anayurdu. İşte Ahmetler, Horasan Türkmenlerinden; biri “asaleti”, biri “adaleti”, biri de “cesareti” temsil eden Ahmet adlı üç çobanın kurduğu bir yerleşim yeri. Bir bakıma bizler; yani bütün Toroslar, Mevlana’nın, Hacı Bektaş Veli’nin ve Yunus Emre’nin akrabaları sayılırız.
Zor koşullarda atıldığım eğitim serüveninden sonra yaşadıkça gördüm ki Ahmetler, yaşadığımız geniş coğrafyada bütün Toroslar için sadece bir örnek. Ama giderek kaybolmaya yüz tutmuş bazı kültür değerlerini yaşatmak için adeta direnen, özünü yitirmeyen insanları temsil eden özgün bir örnek. Niğde’den Denizli’ye, Konya’dan Afyon’a, Mersin’den, Isparta’ya ve Muğla’ya kadar olduğu gibi bütün Toroslarda bu ülkenin öz değerleri yaşıyor ve bu toprağın değerlerine bağlılık sürüp geliyor.
Torosların özgün bir temsilcisi sayılan doğduğum topraklarda yaşayan insanlar, bütün Toroslar gibi bozulmamış arı bir Türkçe konuşuyor. Bana da çocukluğumdan miras kalan bu dil, tıpkı bütün Toroslarda olduğu gibi bugüne kadar yaşamış. Dilimiz, bu yörelerde biraz da etkileşime uzak kalmakla özgünlüğünü korumaya çalışmış.
Okudukça, yazdıkça gördüm ki ana kucağında öğrendiğimiz bazı sözler, okuduğumuz kitaplarda olmasa da çok geniş bir kırsalda yaygın olarak konuşuluyor. Özellikle yazı dilinde pek kullanılmayan, ancak halk ağzında yaşamaya devam eden bu söz varlığının çok değerli olduğuna kuşku yok. Teknolojik değişim ve etkileşimin artmasıyla, köklerimizin mirası olan bu sözlerin korunması gerektiğine inanıyorum.
Toroslar, Zengin Bir Çiçek Tarlası
Diyebilirim ki çocukluğumdan beri bu yerel zenginliğe ilgi duydum. Bugüne kadar Toroslarda yaşayan sözleri bulup açığa çıkarmayı, bir bahçeden çiçek toplamaya benzetiyorum. İşte bu çiçekleri, henüz 18 yaşında genç bir öğretmenken kendi çevremde toplamaya başlamıştım.
Burada yayımlanan sözlerin büyük çoğunluğu; yakın çevremde, Akseki yaylalarında ve dolaştığım yörelerde bire bir duyduğum, bazı yerel yazılı kaynaklarda rastladığım, teker teker kayda aldığım sözlerdir. Sonradan bu çabalarıma başka arkadaşlarımın da katkısı oldu. Zaman içinde birçok gönüllü kişi kendi çevresinden, yaşlılardan derlemeler yaptı. Bunların hepsi bu kitaba alınmasa da kitaptaki her söz, çiçek toplar gibi seçilerek birer birer biriktirildi.
Teşekkürler
Öğretmen Ali Varol’a derlediği bazı sözcükler ve uyarıları için teşekkür ediyorum. Ali Varol ayrıca, yazdığı roman ve öykülerde birçok sözü halkın ağzındaki şekliyle gün ışığına çıkardı. O, pek çok sözcüğün yerel söylenişlerini kitaplarında ve web sitesindeki yazılarında kullandı.
İnşaat Mühendisi İbrahim Koç’un bu sözlüğün hazırlanması için çok büyük ısrarı ve teşviği oldu.
Sözlüğün hazırlanmasına sonradan destek veren sosyolog Ali Koç ise ne yazık ki bu kitabı göremedi, onu birkaç yıl önce kaybettik. Vefat etmeden önce eşi Hanife Koç’la birlikte Almanya’dan bu çalışmaya katılarak belleklerinde kalan birçok derleme sözcük gönderdiler.
Mehmet Kocaakça, Mehmet Güngör ve İbrahim Arslan, ilk kez köyün internet sitesinde yazmaya başlayarak kendi yaşamlarında da bir devrim yaptılar. Böylece hem yaşayan dili temsil ettiler hem de şaşırtıcı ve yaratıcı insan hikayelerini aktarırken yazılarında birçok yeni sözcük kullandılar.
Türk Dili Edebiyatı öğretmeni Hüseyin Koç, son kontrollerde görev alarak destek verdi.
İngilizce öğretmeni Huriye Demir (Hearn), bu çalışmayı tamamlamak için beni hep yüreklendirdi ve daima yanımda oldu.
Ahmetlerli öğretmenler; Hasan Varol, Sebahat (Koç) Kocaakça, Hacer (Koç) Yılmaz, Mali Müşavir Mehmet Arslan, köy sakinlerinden Hatice (Zor) Kocaakça ile Hanife (Koç) Varol, az ya da çok yeni sözlerle gönüllüler arasına katıldılar.
Yine diğer öğretmenlerden Yusuf Varol, Yılmaz Vural, Hasan Özer ve Bayram Topkara ile Endüstri Mühendisi Hüseyin Savaş Koç, sonradan bu heyecana ortak olarak yerel sözcükler önerdiler.
Bu kitabın yayımlanması ve akademik bir değer kazanması için Akdeniz Üniversitesi Coğrafya Bölümünden dostum, Dr. Halil Hadimli de yol ve yöntem konusunda önemli katkı yaptı.
Bütün arkadaşlarıma bu gönüllü destekleri için teker teker teşekkür ediyorum.
Son olarak buradaki sözlerin çoğunu belleğime kazıyan ve daima rahmetle andığım ilk anadili öğretmenlerim annem Raziye (Güzel) Koç’la babam İbrahim Koç’a da sonsuz şükranlarımı sunuyorum.
Bu çalışmada, eksikler ve düzeltilecek yerler mutlaka olacaktır. Ayrıca zamanın değirmeninde unutulan birçok söz olduğu gibi henüz derleyemediğimiz, hatırlanamayan sözler kaldığını da biliyorum.
Kısaca toplayamadığımız ya da unutulup giden daha yüzlerce çiçek bulunduğunu düşünüyorum. Bu konuya ilgi duyan bütün Torosların çocuklarının uyarı, öneri, eleştiri ve desteklerini, yaşadıkça beklemeye devam edeceğim. Bu kitabın, Toroslarda yaşayıp bu sözlere alışık olan herkesin, öğretmenlerin, her anadil severin kitaplığında bulunmasını arzuluyorum.
Böylece herkes buradaki örneklere bakarak hatırladığı, yakaladığı her yerel özgün sözü, kitabın sonundaki boş sayfalara not etmeye devam edecek. Zaten buradaki sözlerin hepsi bu yöntemle ve uzun yıllar içinde birer birer derlendi.
Torosların çiçeklerini hep birlikte toplamaya devam edelim.
Türk diline ilgi gösteren herkese, ana dili tadında sevgiler sunuyorum. /Antalya, 2020
Mustafa Koç, Eğitimci
İLETİŞİM:
mustafakoc@hotmail.com